Dbajmy o glebę

Zdrowa gleba to gwarancja udanych upraw - jest nie tylko podłożem dla roślin, źródłem niezbędnych składników pokarmowych, ale też siedliskiem do życia dla dżdżownic, owadów i milionów pożytecznych mikroorganizmów, bez których ogród nie mógłby istnieć. Nie przekopujmy głęboko ziemi - starajmy się to robić jak najrzadziej, aby nie zaburzać naturalnej równowagi panującej w glebie. Zamiast tego lepiej ściółkować glebę dwukrotnie w sezonie dojrzałym kompostem, który przyciągnie dżdżownice. Raz na kilka lat stosujmy przekompostowany obornik lub jego granulowaną formę. Regularnie podlewajmy glebę biohumusem.

Twórzmy warunki przyjazne bytowaniu zwierząt

Sadząc rośliny zadbajmy o to by powstały warunki przyjazne dla rozmaitych przedstawicieli fauny. Pożyteczne zwierzęta zaczną traktować nasz ogród jako swój teren, jeśli zapewnimy im bezpieczeństwo i stworzymy dobre warunki bytowania.  W zamian będą chroniły ogród przed inwazją szkodników, które są ich pokarmem. Dlatego warto:

• pozostawiać dla owadów (choćby na obrzeżu ogrodu) kępy chwastów i wyższej trawy oraz wieszać specjalne domki dla pożytecznych owadów (biedronek, dzikich pszczół, złotooków);
• w oddaleniu od życia domowego tworzyć zakątki ze stertami gałęzi i kamieni, w których zamieszkają pożyteczne zwierzęta: jeże, żaby, ropuchy i jaszczurki;
• z myślą o ptakach wieszać budki lęgowe i ustawiać poidełka, zakładać żywopłoty formowane i naturalne, w których znajdą schronienie i będą mogły gniazdować,
• sadzić krzewy i drzewa, których owoce będą ich pokarmem;
• budować oczka wodne, które będą odwiedzać owady, gady, płazy, ptaki i drobne ssaki. Brzegi zbiornika powinny być łagodne, przynajmniej w niektórych miejscach, bo to zapewni zwierzętom swobodę poruszania;
• pozostawić niewielkie otwory w podmurówce ogrodzenia. Zapewnią one swobodną migrację drobnych zwierząt, na przykład jeży chętnie odwiedzających ogrody,
• załóż łąkę kwietną, która „przyciągnie” owady

Oszczędzajmy wodę

Należy dążyć do tego, by jak najwięcej wody zatrzymać na działce. Szczególnie marnotrawiona jest woda opadowa. Wystarczy zbudować nawierzchnie przepuszczalne (ziemne, żwirowe), dzięki czemu woda wsiąknie w podłoże. Warto gromadzić deszczówkę spływającą z dachu altany w specjalnych zbiornikach i używać jej do podlewania roślin oraz do prac porządkowych.

Rośliny najlepiej podlewać we wczesnych godzinach porannych lub po południu, a nie w ciągu dnia, bo woda wtedy intensywnie paruje. Lepiej nawadniać je rzadziej, ale większą ilością wody, bo to sprzyja tworzeniu się zdrowego i rozrośniętego systemu korzeniowego. Najefektywniejszą metodą jest podlewanie liniami kroplującymi i wężami pocącymi się – woda zostaje skierowana bezpośrednio pod rośliny, mniejsze są więc straty wynikające z jej parowania i rozchlapywania.

Kompostujmy odpady roślinne i stosujmy nawozy naturalne

W ogrodzie ekologicznym należy dążyć do tego, by jak największa ilość materii organicznej mogła wrócić do obiegu. W cyklu naturalnym kompost użyźnia glebę, gleba dostarcza składników odżywczych roślinom, te zaś dają pożywienie. Osiągniemy to, kompostując w kompostowniku lub na pryzmie kompostowej resztki roślinne pochodzące z ogrodu i gospodarstwa domowego. Gromadzony tam materiał po kilku miesiącach przekształci się w kompost – doskonały nawóz przypominający czarną, przyjemnie pachnącą ziemię. Do kompostowania nadają się rośliny ogrodowe (jeśli nie były porażone przez szkodniki i choroby), ścięte pędy oraz rozdrobnione gałęzie, skoszona trawa, wygrabione liście, wypielone chwasty jednoroczne (przed wydaniem nasion) oraz odpady z kuchni – niejadalne części warzyw, obierki. Jeśli dodamy szczepionkę kompostową (zwaną też starterem), przyspieszymy rozkład materii organicznej. Dojrzałym kompostem można zasilać rośliny w ogrodzie przez cały sezon wegetacyjny bez obawy o przenawożenie.

Naturalne nawozy zielone, obornik i kompost zawierają wszystkie potrzebne substancje odżywcze w odpowiednim składzie i proporcjach. Przekopanie świeżych zielonych roślin, obornika i kompostu pomaga w rozkładzie materii organicznej i uwalnia do gleby składniki odżywcze dla przyszłych upraw.

Stosujmy płodozmian i odpowiednie sąsiedztwo roślin

Sadzenie w ogrodzie warzyw z różnych grup w odpowiedniej kolejności po sobie zapobiega nawarstwianiu się czynników chorobotwórczych, ogranicza rozwój szkodników, a także pomaga zachować składniki pokarmowe w glebie. Na przykład, buraki czerwone dobrze rosną posadzone w miejscu po roślinach strączkowych, które pozostawiają po sobie glebę bogatą w azot.

Zastosujmy zjawisko allelopatii czyli oddziaływania na siebie roślin. Tradycja sadzenia pewnych roślin razem praktykowana jest od wielu lat. Są rośliny, które rozwijają się lepiej, kiedy mają odpowiednie towarzystwo. Cebula i marchew chronią się wzajemnie przed szkodnikami i chorobami. Posadzone nagietki odciągną mszyce, a aksamitki - nicienie. Czosnek obok truskawek chroni je przed szarą pleśnią. Nawet chwasty, takie jak pokrzywa, krwawnik pospolity, rumianek pospolity, podnoszą odporność warzyw i odstraszają szkodniki. Sadźmy kwiaty odstraszające szkodniki (np. aksamitki) lub rośliny pułapkowe (np. nasturcje), które zwabią szkodniki do siebie, chroniąc przy tym cenne uprawy.

Zrezygnujmy z chemicznych środków ochrony roślin

Wiele chemicznych środków ochrony roślin to preparaty nieselektywne – oprócz zwalczania organizmów szkodliwych, mogą być niebezpieczne dla pożytecznej fauny. W naturalnym ogrodzie panuje równowaga pomiędzy organizmami szkodliwymi a pożytecznymi. Jest wielu małych pomocników, z których obecności nie zdajemy sobie sprawy. Nawet jeśli pojawią się szkodniki (np. mszyce, przędziorki, skoczki), to pożyteczne owady (np. biedronki, bzygi, złotooki) szybko się z nimi rozprawią. Dlatego tak ważne jest, aby stosowanie chemicznych środków ochrony roślin ograniczyć do niezbędnego minimum.

Aby zapobiegać chorobom warto stosować naturalne polepszacze glebowe zawierające kompleksy naturalnie występujących w glebie mikroorganizmów, które rozkładając kwasy humusowe poprawiają jakość gleby, a także ułatwiają roślinom pobieranie składników odżywczych. Ponadto ogromna ilość pożytecznych organizmów skutecznie ogranicza rozwój organizmów chorobotwórczych.

Obserwujmy przyrodę

Znając dobrze wymagania roślin, zapewnimy im optymalne warunki do rozwoju. Nie sadźmy wrażliwych gatunków, ani roślin niedostosowanych do warunków klimatycznych i glebowych ogrodu. Rośliny na właściwym miejscu nie będą chorować i będą na tyle silne, by oprzeć się atakowi szkodników. Niewłaściwe warunki, złe towarzystwo i błędy w pielęgnacji powodują osłabienie roślin i w następstwie choroby.

Magdalena Klessa-Kiec
główny specjalista ds. ogrodniczych OZ PZD w Poznaniu